‘Kiedy miałam około tygodnia pamiętam, że byłam owinięta w wełniany różowy kocyk.’ – wspomina Rebecca Sharrock. ‘Z jakiegoś powodu zawsze wiedziałam kiedy to mama mnie trzymała. Po prostu instynktownie zawsze wiedziałam i ona była moją ulubioną osobą.’
Biorąc pod uwagę, że najwcześniejsze wspomnienia większości ludzi zaczynają się dopiero w wieku około czterech lat można łatwo założyć, że opis Sharrock był nostalgicznym snem na jawie, a nie prawdziwym wspomnieniem. Jednak 27-latka z miasta Brisbane w Australii nie ma pamięci takiej jak większość ludzi – zdiagnozowano u niej rzadki zespół nazywany wybitną pamięcią autobiograficzną (Highly Superior Autobiographical Memory – HSAM), znaną również jako hipermnezja. Ten wyjątkowy stan neurologiczny oznacza, że Sharrock może przywołać w pamięci każdą rzecz, którą robiła w danym dniu.
Ludzie z HSAM mogą natychmiast i bez wysiłku przypomnieć sobie co robili, co nosili lub gdzie byli w jakiejś chwili. Potrafią pamiętać wiadomości publiczne oraz wydarzenia osobiste w fotograficznych szczegółach i z dokładnością, która odpowiada nagraniu z magnetofonu kasetowego czy wideo.
Dorastając, Sharrock myślała, że wszyscy pamiętają tak jak ona. Pewnego dnia rodzice zadzwonili do niej, aby obejrzała w telewizji odcinek o ludziach z zespołem HSAM. ‘Był 23 stycznia 2011 roku’ – przypomina. ‘Kiedy ci ludzie przywoływali swoje wspomnienia, reporterzy mówili: ‘To wspaniałe, niesamowite’ Powiedziałam do swoich rodziców: ‘Dlaczego uważają to za niesamowite? Czy to nie jest normalne?’’ Rodzice Sharrock wyjaśnili, że to nie jest normalne i stwierdzili, że może mieć ten sam syndrom.
Po skontaktowaniu się z naukowcami wspomnianymi w wiadomościach, Sharrock została zbadana i ostatecznie zdiagnozowana w 2013. HSAM zostało odkryte dopiero na początku 2000 roku i tylko 60 osób na całym świecie ma ten zespół.
Czemu niektórzy ludzie rodzą się z HSAM? Badania wciąż trwają, ponieważ ta dziedzina jest stosunkowo nowa i jest tak niewiele osób z HSAM na świecie. Jednak niektóre badania sugerują, że płat skroniowy (który pomaga w przetwarzaniu pamięci) jest większy w mózgach ludzi z HSAM, podobnie jak jądro ogoniaste, które pomaga w uczeniu się, ale może również odgrywać rolę w zaburzeniu obsesyjno-kompulsywnym.
HSAM polega na tym, że wspomnienia są rejestrowane w obrazowych szczegółach i pomimo bycia fascynującym zjawiskiem dla nauki może być utrapieniem dla tych, którzy go doświadczają.
Podczas gdy niektórzy ludzie posiadający HSAM opisują swoje wspomnienia jako wysoce uporządkowane, Sharrock (cierpiąca także na autyzm) opisuje swój mózg jako ‘zagracony’ i ciągle ożywiający wspomnienia, przyprawiający ją o bóle głowy i bezsenność.
Ma to również ciemniejszą stronę, ponieważ zdrowie psychiczne Sharrock ucierpiało z powodu depresji i lęku. Jej niezwykła pamięć sprawia, że czuje się jak w emocjonalnym wehikule czasu. ‘Kiedy przypominam sobie zdarzenie które miało miejsce, gdy miałam trzy lata moja reakcja emocjonalna odpowiada temu wiekowi mimo, że mój umysł i świadomość są jak u dorosłego.’ – mówi Sherrock. Rozbieżność pomiędzy umysłem a sercem prowadzi do uczucia zamieszania i niepokoju.
Pomimo tego, Sharrock nauczyła się wykorzystywać pozytywne emocje do przezwyciężania tych negatywnych. ‘Na początku każdego miesiąca, wybieram wszystkie najlepsze wspomnienia z poprzednich lat tego miesiąca.’ Ożywianie pozytywnych wydarzeń ułatwia radzenie sobie z ‘inwazyjnymi wspomnieniami’, które ją przytłaczają.
Sharrock mówi, że to co pamięta z konkretnego dnia to rzeczy, ‘na które natknęłam się tego dnia, ponieważ nie badam, kiedy miały miejsce bieżące wydarzenia. Po prostu przypominam je sobie, jeśli osobiście je widziałam lub natknęłam się na nie.’ Podczas gdy osoby z HSAM mogą pamiętać podstawowe wiadomości z konkretnego dnia, często te rzeczy są także częścią osobistego doświadczenia lub zainteresowania, które mogą pomóc im zakodować wspomnienie.
HSAM może dać nam również bezprecedensowy wgląd w to, jak noworodki i dzieci postrzegają świat. Sharrock opisuje, co przykuło jej uwagę jako dziecko, a także naukę chodzenia: ‘Będąc w moim łóżeczku, po prostu odwracałam głowę i spoglądałam na otaczające mnie rzeczy, na przykład na wiatrak stojący obok mojego łóżeczka. Byłam tym zafascynowana. Dopiero, gdy miałam około półtora roku zaświtało mi w głowie: ‘Czemu nie wstanę i nie zbadam co to może być?’
Innym aspektem tej zdolności jest to, jak może ona wpływać na śnienie u niektórych osób z HSAM. Sharrock mówi, że teraz jako dorosła osoba ‘może kontrolować swoje sny i rzadko miewa koszmary, ponieważ myśli, że jeżeli przytrafi się coś strasznego, może po prostu zmienić ciąg wydarzeń.’ Jednak nie miało to odzwierciedlenia, gdy była dzieckiem, ponieważ pewnego razu, gdy zaczęła miewać sny w wieku około 18 miesięcy, nie była w stanie odróżnić śnienia od rzeczywistości. ‘Dlatego w nocy płakałam za mamą, ale nie potrafiłam wyrazić tego słowami.’ – wyjaśnia. Być może ludzie z HSAM mają większą zdolność do przeżycia świadomego snu.
Sharrock bierze teraz udział w dwóch projektach badawczych realizowanych na University of Queensland i University of California i ma nadzieję, że odkrycia pomogą osobom cierpiącym na chorobę Alzheimera.
Pomimo posiadania krystalicznie przejrzystych wspomnień z niemal każdego wydarzenia w jej życiu jest jedna rzecz, której nie pamięta – momentu narodzin.
‘To jedyne urodziny, których nie pamiętam. – mówi. ‘Nie mam żadnych wspomnień z bycia w łonie matki lub wychodzenia z mojej mamy ani nic takiego. Ale nie sądzę, że chciałabym to pamiętać.’
Jednak pomimo, że jej umysł jest jak ciągle odtwarzana płyta, Sharrock upiera się, że niczego by nie zmieniła. ‘Z powodu mojego autyzmu nie lubię żadnych zmian. Chcę nadal myśleć i czuć w ten sam sposób, ponieważ zawsze tak myślałam i czułam, ale chciałabym po prostu znaleźć sposoby radzenia sobie z tym. To osoba, którą zawsze znałam i chcę, aby tak zostało.’ – powiedziała Sharrock.
